De Schoonspring plank 08/30/2011
Soms komt er een lijntje binnen in je leven dat niet zomaar verdwijnt. Soms is het een tijdje onzichtbaar of hevig in de knoop. Na een inspirerend gesprek kan het pad zo maar weer heel helder en lijnrecht te traceren zijn. Actie geeft nu eenmaal reactie. Zo loopt er een draad door mijn leven.
Hoe het komt dat ik al zo lang gefascineerd ben door leder weet ik exact te herleiden. Van origine spreekt mij alles aan dat “puur, massief en natuurlijk” van aard is. Hout, aarde, klei, houtskool, steen… Mijn reislust naar veel landen in Azië, Noord- en Centraal-Amerika en naar mijn familie in Zuid-Afrika gaven mij een duwtje in de rug om eigen ontwerpen te gaan produceren. “Dat kan ik ook”, dacht ik. En gedurende een reis naar Indonesië en Marokko produceerde ik mijn eerste lederen accessoires. Het gehele proces werd door mij doorlopen: bezoeken aan looiers en toeleveranciers van leder, fabriekjes en ook aan veeboeren op het land.
Echter er bleef een bepaalde onvrede de boventoon voeren: wat doet men hier zoal in onaangenaam ruikende looierijen met hun handen en wat een fysiek zwaar werk in de oververhitte temperaturen en onder vaak erbarmelijke werkomstandigheden. De “dat-kan-ik-ook” gedachte veranderde langzaam maar zeker in een “ik-ga-hier-het-fijne-van-weten” gedachte. En het proces van het ontrafelen begon.
In hoeverre en hoe kunnen wetenschap, cultuur, maatschappelijke leefomstandigheden, ketenorganisatie en integratie en economisch handeldrijven in vooraanstaande lederproducerende landen een mogelijke ecologische en humanitaire verbetering opleveren in deze industrie? En wel op een zodanige wijze dat economische groei gehandhaafd blijft? Hoe komt het dat een certificering voor de lederindustrie complex is in tegenstelling tot materialen als bijvoorbeeld katoen en zijde? Gevoed door initiatieven en projecten van multinationals als Nike, Timberland, Adidas en uiteindelijk door het consumenten aankooppatroon en -motief van lederen (luxe) producten zijn toch immers al zichtbaar veel resultaten geboekt?
Als men zich verdiept in de miljardenindustrie van kleding en textiel en specifiek in de lederindustrie is er vooralsnog relatief weinig bewustzijn bij Westerse consumenten. Zo ook bij producenten, kijkend naar de gevolgen van de productie van dat leder. De fundamenten van deze problematiek vinden hun oorsprong in de historie en richten zich in actualiteit met name op de toekomstige concurrentiemachten.
De lederindustrie in India bijvoorbeeld heeft een gigantische transformatie ondergaan van louter exporteur van grondstoffen in de jaren zestig tot aan eindproducent met een toegevoegde waarde in de jaren negentig. Beleidsinitiatieven sinds 1973 van de regering van India hebben bijgedragen aan een dergelijke transformatie. In het kielzog van de globalisering van de Indiase economie, ondersteund met het geliberaliseerde economisch en commercieel beleid sinds 1991, heeft de industrie verdere groei in het aandeel van de wereldhandel gerealiseerd.
Toekomstkansen lederindustrie
Richting de toekomst geeft de opkomst van de handelsmacht van Azië een land als India in toenemende mate kansen voor de verwerking, productie en export van leder. India omvat een van de snelst groeiende leder- en schoenenindustrieën in de wereld. De uitvoer van leder en lederen producten bereikte 2,7 miljard dollar tussen april en december 2010. Deze uitvoer was in 2009 nog 2,5 miljard dollar. De uitvoer van de ledersector zal naar verwachting 3,7 miljard dollar betreffen voor het volledige boekjaar 2010-2011. De sector kent een arbeidsomvang van 2,5 miljoen werkzame mensen in de verschillende deelindustrieën. Een groot deel (bijna 60-65%) van de productie is in handen van de Kleine/cottage sector. De jaarlijkse waarde van de uitvoer bedraagt ongeveer 2 miljard dollar wereldwijd. De sector is gepositioneerd binnen de top 8 export handelsindustrieën van India. Inclusief een aandeel van in totaal 10% van de ruwe grondstoffen en export wereldwijd vormt de industrie ongeveer 2% van de wereldhandel. De sector heeft een enorm potentieel voor toekomstige groei. De industrie omvat daarom een zeer hoge toegevoegde waarde voor bestaansrecht van de bevolking in het land.
Ook een land als Ethiopië in Afrika kent groeikansen in leder. Weliswaar concurreert dit land met landen als India en China, maar ook daar is de export van leder de vierde bron van inkomsten uit export, achter die van koffie, olie en kruiden&specerijen. Maar liefst 9,7 biljoen dollar werd er het afgelopen jaar gegenereerd uit de lederhandel. Een zeer hoge kwaliteit leder maakt dat landen als Italië interesse hebben in de geiten, schapen en koeienhuiden van Ethiopië.
Negatieve gevolgen lederproductie
De vraag is hoe landen en deelsectoren zich in de toekomst zullen richten op de negatieve gevolgen van de lederproductie. Het is de vraag vanuit de producent en eindconsument naar “ecoleder” die dergelijke ontwikkelingen verder zal stimuleren. Dat er vanuit onderzoeksinstituten veel wordt gedaan aan verandering in de productie van leder werd wel duidelijk op de SLTC-conferentie in 2008. Daar sprak dr. Heinz-Peter Germann, directeur Lederinstitut Gerberschule, Reutlingen, in de Procter Memorial Lecture “Green Matters” over verbeterd leder als USP voor looiers: “hoewel er sprake is van een verandering in de productie van leder is nog steeds ongeveer 80% van alle leder chroom gelooid. Van de resterende 20% is ongeveer een derde voor automotive leder: de autofabrikanten worden de belangrijkste drijvende kracht achter de ‘noodzaak’ voor chroomvrij leder. De lezing was een objectief overzicht van de ecologie van het looiproces en dr. Germann beoordeelde de alternatieven die worden nagestreefd voor reductie van chroom. Deze omvatten zeer complexe chemische en scheikundige processen zoals: wet-white, oxazolidinen, wasserglass, enzymatische vermenging en natuurlijke plantaardige crosslinkers. Hij eindigde zijn speech op wat de meeste leerlooiers hopelijk in de huidige fase zouden beamen als een realistisch positieve noot: ‘chroomlooien met de best beschikbare techniek kan worden aangemerkt als milieuvriendelijk competitief’.
Hier zit echter het knelpunt. Waar staat de wereld lederindustrie op dit gebied en waar staat de consument als het gaat om verbeteringstechnieken op het gebied van ecologisch gelooid leder? Is “beter chroomlooien” daadwerkelijk het onderscheidend vermogen voor “milieuvriendelijk competitief leder”?
Neem bijboorbeeld Nike; die kopte artikelen met: “Amazon-sources leather Nike just won’t do”. Zij ontwikkelden tevens een open internet kennisuitwisselingplatform, geschikt voor diverse organisaties “GreenXchange” genaamd. Het platform biedt een omgeving waar bedrijven kunnen samenwerken en intellectuele eigendom delen om duurzame modellen en processen in kaart te brengen en te verbeteren. Of het nu om het delen van technologie via octrooien gaat of gewoon een uitwisseling is van ideeën door middel van communicatie, bedrijven profiteren van de voordelen van GreenXchange om sneller meer eco-vriendelijke initiatieven te kunnen ontwikkelen. Bijvoorbeeld Polyester voetbalshirts uit gerecyclede Soda flessen, per shirt zijn 8 flessen gerecycled. De projecten van Nike gaan ver en worden gepresenteerd op hun website “Nikebetterworld.com”. Op dit moment is ongeveer twaalf procent van het leder van Nike gekoppeld aan mogelijke Braziliaanse voorziening. Het nieuwe tracing systeem zal een eis zijn binnen een jaar vanaf nu en is nog niet geheel operationeel. In de tussentijd is Nike ook samen met de Leather werkgroep een industriebreed standaard traceerbaarheid systeem aan het ontwikkelen. Het nieuwe lederbeleid voegt zo een interessante component toe, namelijk de zoektocht om de onderneming groener te krijgen. Het dwingt de multinationals om zich heen te kijken en na te denken over stappen die zij zelf zetten en kunnen maken in de keten: actie geeft reactie!
Hoge risico’s voor arbeiders in lederfabriekenWat speelt er op het gebied van arbeidsomstandigheden? Onder andere een onderzoek van SOMO zette mij een paar maanden geleden tot nadenken en zorg over de puinhoop als het gaat om arbeidsstandaarden in de lederindustrie. Een onderzoek over Kinderarbeid in Bangladesh meldde dat jongens in de leeftijd tussen de 7 en 14 jaar, ook wonend in de leerlooierijen, 24 uur per dag aan de gevaren van de industrie worden blootgesteld. Los van de industriële processen hebben de meeste lederlooierijen in Bangladesh, maar ook op veel plaatsen in andere landen, gebrek aan goede ventilatie, resulterend in een zeer ongezonde werk- en leefruimte. Het is niet ongewoon dat de werkers aan het einde van de dag slechts de beschikking hebben over een eenvoudig bed naast opgeslagen chemicaliën of stukken van in chemisch gedompeld leer; de risico’s voor ongevallen zijn hoog, om nog maar niet te spreken over mentale gezondheidsproblemen.
Neem Kanpur, door India zelf omschreven als “De LederStad van de wereld”. De Ganges is daar onherstelbaar vervuild geraakt door afvalwater van de looierijen. Een ton huiden leidt over het algemeen tot de productie van 20 tot 80 m3 troebel en stinkend afvalwater, met inbegrip van chroom niveaus van 100-400 mg/L, sulfide niveaus van 200-800 mg/L en een hoog niveau van vet en ander vast afval, evenals opmerkelijke pathogeen besmetting. Pesticiden worden ook vaak toegevoegd voor het behoud van de huiden tijdens het vervoer. Met vaste afvalstoffen, tot 70% van het natte gewicht van de originele huiden, leidt het looiproces tot een aanzienlijke druk op de waterzuivering.
Dodelijk chroombevattend afval ligt langs de oevers van de Ganges in Kanpur. In ieder weldenkend land zou dit worden beschouwd als een ecologische ramp. In Kanpur, de zelfbenoemde “Leren Stad van de Wereld” en een stad van 3 miljoen mensen op de oevers van de rivier de Ganges, was de vervuiling zo hoog dat – ondanks een industriecrisis – de Pollution Control Board heeft besloten om 49 van de in totaal 404 hoog vervuilende lederlooierijen in juli 2009 te sluiten. In 2003 dumpten lederlooierijen nog afvalcontainers met 22 ton chroom beladen vast afval per dag in de open lucht.
Mijn zoektocht naar dit vraagstuk is begonnen…. de voorbereidingen zijn getroffen. De eerste bronnen van het meest pure eco-leder heb ik met eigen ogen gezien en getraceerd in Nepal. De eerste Samples zijn in preparatie en een nieuw contact in India biedt mogelijk nieuwe informatie.
Net als bij Schoonspringen zijn afstand, hoogte, een juiste houding, preparatie en optimale concentratie nodig. Nu komt het aan op souplesse en dan volgen hopelijk mooie schone sprongen. Ik kijk uit naar het “zweefmoment” en de jurerende consument.
Zo, nu eerst maar eens een frisse duik nemen.